اعمال و فضایل دهه اول ذی‌الحجه
اعمال و فضایل دهه اول ذی‌الحجه که در قرآن و سنت آمده است.
اعمال و فضایل دهه اول ذی‌الحجه
از فضل و رحمت الله متعال است که در طی سال برای بندگان صالح خود مواسمی قرار می دهد که در آن به اعمال صالح بپردازند و یکی از این مواسم خیر دهه ذی‌الحجه است. در فضیلت و بزرگی این دهه مبارک ادله بسیاری از قرآن و سنت وارد شده است:
۱-الله سبحانه و تعالی می فرماید: «والفجر ولیال عشر» [الفجر:۱ و ۲] / «قسم به سپیده‌دم و قسم به شب‌های دهگانه»
ابن کثیر ـ رحمه الله ـ در تفسیر خود می‌گوید: «منظور از این ده شب، دهۀ ذی‌الحجه است» (بخاری). از ابن‌عباس ـ رضی الله عنهماـ روایت است که گفت: «رسول الله ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ فرمود: «هیچ ایامی نیست که نزد الله سبحانه و تعالی عمل صالح [در آن] محبوب‌تر از این ایام باشد». پرسیدند: حتی جهاد در راه الله؟ فرمود: «و نه جهاد در راه الله؛ مگر شخصی که با جان و مال خود خارج شود و هیچ‌کدامشان را برنگردانَد»؛
۲- الله سبحانه و تعالی می فرماید:«ویذکروا اسم الله فی أیام معلومات» [الحج:۲۸] «و نام الله را در روزهای مشخص یاد کنند».
ابن عباس ـ رضی الله عنهماـ در تفسیر آن می‌فرماید: «یعنی روزهای دهگانه ذی‌الحجه (تفسیر ابن‌کثیر)؛
۳- از ابن‌عمر ـ رضی الله عنهماـ روایت است که رسول الله ـ‌صلی الله علیه و سلم‌ـ فرمودند: «هیچ ایامی نیست که عمل صالح در آن محبوب‌تر از این ایام دهگانه باشد؛ پس در آنها بسیار تهلیل (لا اله الا الله) و تکبیر (الله اکبر) و تحمید (الحمدلله) بگویید» (روایت احمد)؛
۴- وقتی که دهه ذی‌الحجه داخل می‌شد، سعید بن جبیر ـ رحمه الله ـ چنان در عبادت تلاش می‌کرد که توانش به پایان می‌رسید (روایت الدارمی)؛
۵- ابن‌حجر عسقلانی می‌فرماید: «آنچه در فضیلت و برتری ایام ذی‌الحجه نمایان است، جمع شدن تمام عبادات در این مناسبت است؛ یعنی نماز و روزه و صدقه و حج؛ و در هیچ مناسبت دیگری چنین نیست» (فتح الباری شرح صحیح بخاری).
اعمال مستحب دهۀ ذی‌الحجه:
۱- نماز: در این ایام، زود رفتن برای انجام فرایض در مسجد و بسیار انجام دادن نوافل مستحب است؛ زیرا این اعمال از بهترین راههای نزدیکی به الله است. ثوبان ـ رضی الله عنه ـ می‌گوید: شنیدم رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ فرمودند: «بر تو باد بسیار سجده بردن برای الله؛ [زیرا] که تو سجده‌ای برای الله نمی‌بَری مگر آنکه الله تو را به خاطر آن، درجه‌ای بالا می برد و گناهی از گناهانت پاک می کند» [روایت مسلم]؛ و این فضیلت در تمام سال وجود دارد؛
۲- روزه: هنیده بن خالد ـ رضی الله عنه ـ روایت می کند که «رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ نهم ذی الحجه و روز عاشورا و سه روز از هر ماه را روزه می گرفت» (روایت امام احمد و ابوداود و نسائی)، و امام نووی ـ رحمه الله‌ـ دربارۀ روزه ایام دهگانه می‌فرماید: «روزۀ آن ایام بسیار مستحب است»؛
۳- تکبیر و تهلیل و تحمید: امام بخاری ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «ابن عمر و ابوهریره ـ رضی الله عنهماـ در روزهای دهگانه وارد بازار می شدند و تکبیر می‌گفتند و مردم در جوابِ تکبیر آنها تکبیر می‌گفتند». ایشان همچنین نقل می‌کند: « عمر بن خطاب ـ رضی الله عنه ـ در قبّه‌اش در مِنی تکبیر می‌گفت و اهل مسجد تکبیر او را می شنیدند و تکبیر می‌گفتند و مردم در بازار به تکبیر آنها تکبیر می‌گفتند؛ چنانکه مِنی بر اثر تکبیر آنها به لرزه می‌افتاد».
شایسته است ما مسلمانان این سنت فراموش‌شده را که متأسفانه حتی در بین اهل صلاح و خیر به فراموشی سپرده شده است، مانند آنچه در میان سلف صالحمان بود زنده کنیم.
نحوۀ تکبیر گفتن:
الف) الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر کبیرا
ب) الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله، و الله اکبر، الله اکبر، و لله الحمد.
ج) الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله، و الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، و لله الحمد؛
۴-روزه روز عرفه: روزه عرفه به دلیل آنچه از رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ در مورد روزه عرفه به ثبوت رسیده است مستحب است. رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ می فرماید:«(ثواب) آن را نزد الله این گونه احتساب می‌کنم که کفارۀ گناهان سال قبل و سال بعدش باشد» (روایت مسلم)؛
۵-فضیلت روز قربانی (نحر): در سنن ابی‌داود از رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ روایت است که فرمود: «بزرگترین ایام نزد الله سبحانه و تعالی روز نحر است، و پس از آن، روز قَرّ (روز استقرار در منی که یازدهم ذی‌الحجه است)».
